In de bibliotheek van Leek vond op dinsdagavond 12 november het eerste van de serie Vrijheidscafés plaats, waarmee De Verhalen van Groningen een maand lang door de provincie toert. Het doel van deze bijeenkomsten is om (streek)verhalen uit de Tweede Wereldoorlog te koppelen aan projecten die in 2020, wanneer we 75 jaar bevrijding vieren, op een artistieke manier het oorlogsverleden tastbaar maken. 

Marcel Nieuwenweg presenteerde het Vrijheidscafé, dat werd bezocht door ruim dertig 'makers' van onder andere vertellerscollectief Kom op verhoal, het Joodse Schooltje in Leek, de Cazemierboerderij te Tolbert, landgoed Nienoord, het Noordelijk Vocaal Ensemble en het OVCG. De vijf verhalen die de redactieraad van te voren had geselecteerd, werden door de aanwezigen goedgekeurd en aangevuld. 

Verhalen

Henk Wierenga (Kom op verhoal) over het verhaal van NSB'er Pier Nobach: 'Het is belangrijk dat we ook goed laten zien hoe Nobach direct na de oorlog is behandeld. Hij is voor op een auto gebonden en zo zijn ze van Buitenpost naar Drachten gereden. Daar zijn we niet trots op, maar het moet wel verteld worden. Ook de vreselijke behandeling van de gevangen NSB'ers hoort bij het verhaal.' Wierenga deelde na afloop een aantal verslagen over Nobach en foto's van de man. 

Ook Jan Gerding (Bevrijd Zevenhuizen) had verhalen over de NSB. 'Voor onze stichting heeft een student een prachtig artikel geschreven over hoe die organisatie werkte.' Gerding gaat navragen of het artikel gedeeld kan worden.  

Jan Willem Sloteman deelde een klein verhaal: zijn moeder van 96 vond een tijdje geleden haar poesiealbum terug. 'Er stond een gedichtje in van Sophie Oudgenoeg, een paar jaar voor de oorlog geschreven. Zij en mijn moeder waren goede vriendinnen, totdat de joodse Sophie werd gedeporteerd. Het is heel bijzonder om dat gedichtje van haar te lezen, het enige tastbare dat er nog van haar over is.' 

Projecten

Verschillende instanties zijn al gestart met projecten die aanhaken bij de geselecteerde verhalen. Anna van der Molen (OVCG) plant een route rondom de vrouwenmars: 'We zijn nog aan het zoeken naar namen en ooggetuigen, maar we willen een route maken die mensen kunnen fietsen, wandelen, rijden. Onderweg krijgen ze dan informatie over dit verhaal.' 

Willy van der Schuit: 'Op Nienoord richten we een tentoonstelling in over onderduikers, verzet en verraad. Ons aanknopingspunt is een jongen uit Marum die bij Dokkum is gefusilleerd, maar in mindere mate ook de fusillade bij Trimunt. We zijn erg benieuwd of mensen nog iets weten over de borg Nienoord in de oorlog.' 

Greet Atsma (Cazemierboerderij Tolbert): 'De kuilsilo die op het erf van de boerderij staat, wordt omgetoverd tot een kunstobject. Kunstenares Anneke Ekhart gaat hem beschilderen met scènes uit de oorlog, waaronder het verhaal van een verzetsstrijdster, maar ook de evacués die in Tolbert zijn geweest.' 

Titia Diepstra, toneelvereniging Grootegast, koppelt geen verhaal aan hun voorstelling: 'Wij laten een stuk schrijven over goed en fout in de oorlog. Om nare situaties te voorkomen, houden we het fictief.' 

Het geselecteerde verhaal over de overval op het distributiekantoor in Grootegast heeft nog geen koppeling na afloop van de avond. De overige projecten hebben meer informatie verzameld. Er zijn nuttige contacten gelegd en kruisbestuivingen gevonden. Het koor heeft een interessante koppeling gevonden en de vertellers van Kom op verhoal bieden zich aan om ook elders in de provincie verhalen te vertellen. 'Zo maak je de geschiedenis levend.'