Het vijfde vrijheidscafé van De Verhalen van Groningen vindt plaats in de Forumbibliotheek in Haren en gaat over plannen en verhalen uit de gemeente Groningen. Er is een groot aantal belangstellenden op af gekomen, waaronder veel 'makers'. Het doel van dit en andere Vrijheidscafés is om (streek)verhalen uit de Tweede Wereldoorlog te koppelen aan projecten die in 2020, wanneer we 75 jaar bevrijding vieren, op een artistieke manier het oorlogsverleden tastbaar maken. Geert Oude Weernink van Vrijdag Advies: 'Fijn dat er zoveel mensen iets willen doen. Dat maakt allerlei spannende combinaties mogelijk.' 

Zingen

n de ruim opgezette bibliotheek is het druk op donderdagavond 21 november. Marcel Nieuwenweg, die de avond presenteert, geeft het woord aan verschillende sprekers. De eerste die hij naar voren roept is Ina Bakker, projectleider van de gemeente. Zij vertelt uitgebreid over de plannen van de gemeente die er al liggen en waar ze in- of aanvulling zoekt. Bakker: 'Er zijn eigenlijk drie activiteiten. In januari eerst de herdenking van de holocaust. Daarvoor zoek ik nog iemand die meer kan vertellen over de Sinti en Roma, die ook vervolgd zijn. Bij de bevrijding organiseren we allerlei dingen, maar ook een wereldrecordpoging. We willen met zo veel mogelijk mensen de 'Ode an die Freude' zingen op de Grote Markt: 'Alle Menschen werden Brüder'. Daar zoeken we natuurlijk nog mensen voor. En tegelijk is er een inhoudelijk programma in het Forum, we denken aan een tentoonstelling. Dan is er in oktober nog de viering van 75 jaar Verenigde Naties. Dat geven we het thema 'Leven in vrijheid in Groningen'. Ook daar zoeken we nog een invulling bij.' Bakker roept aanwezigen op om zich te melden met ideeën. 

Projecten

Anna van der Molen vertelt over een aantal projecten dat het OVCG is gestart en waar ze nog hulp bij kan gebruiken. 'De Groningse SD vluchtte vlak voor de bevrijding naar Schiermonnikoog. We zijn op zoek naar ooggetuigen.' Ook over de 'Vrouwenmars' een tocht die krijgsgevangen vrouwen vanuit Westerbork lopend maakten, zoekt het OVCG naar verhalen. 'Ze liepen, bewaakt door een grote groep Duitse soldaten, 's nachts door de velden in april 1945. Dagenlang hebben ze rondgezworven, totdat ze in de buurt van Grijpskerk werden achtergelaten.' Tot slot zoekt het OVCG ook nog naar hulp bij de invulling van een educatief project dat oorlogsverhalen uit de eigen leefomgeving moet ontsluiten voor kinderen. 

Friso van der Woude van de Culturele Raad Haren vertelt dat zij een groot symposium organiseren. 'Dat vindt plaats op 14 april. Daar omheen en de dagen erna plannen we verschillende activiteiten. Onder andere een verhalenwedstrijd voor de vier middelbare scholen, waaronder ook de mytylschool (voor gehandicapten) en Guyotschool (voor doven). Verder doen de ondernemers in Haren mee met een etalagetentoonstelling van kunstwerken door lokale kunstenaars, die geïnspireerd zijn door de gebeurtenissen in de oorlog.' 

Verhalen

Er duiken nog altijd onbekende verhalen op, of vergeten documenten die een prachtig nieuw licht werpen op bekende gebeurtenissen. Dick Prak van De Hondsrug Pers: 'We gaan de dagboeken van Eelke Glaudé uitgeven. Hij werd vlak voor de bevrijding gearresteerd en kwam in de cel te zitten met kunstenaar Hendrik Werkman, die later werd gefusilleerd. Glaudé is de laatste die Werkman heeft gesproken; die twee hebben in de cel hun harten voor elkaar geopend.' 

Sanne Meijer geeft vervolgens een korte toelichting op de zestien iconische verhalen die zijn gekozen voor de gemeente Groningen. 'Het is een voorlopige selectie,' benadrukt ze. 'We zijn geïnteresseerd in aanvullingen, correcties of andere voorstellen.' 

Uitwisseling

Presentator Marcel Nieuwenweg nodigt de aanwezigen vervolgens uit om met elkaar in gesprek te gaan om te kijken wat ze voor elkaar kunnen betekenen. Er zijn koren vertegenwoordigd, dichters en beeldend kunstenaars. Een fotograaf is op zoek naar een project, een man vertegenwoordigt veteranen die mogelijk een rol kunnen spelen. Tessa Brink uit Haren kwam als geïnteresseerde. 'Bij de verbouwing van mijn huis, een paar jaar geleden, ontdekte ik luiken onder de vloerdelen. Ik kwam erachter dat er een Joodse familie in mijn huis ondergedoken heeft gezeten. Ze zijn uiteindelijk wel opgepakt en de heer des huizes ook.' Ze hoort deze avond voor het eerst van het initiatief 'Open joodse huizen' van het OVCG en heeft interesse in deelname. 

John van der Woude is bestuurslid van het Bevrijdingsbos. 'Wat wij graag zouden willen is dat het Bos het 75e verhaal wordt. Het Bevrijdingsbos kun je zien als de start van de toekomst, een symbool voor het verspreiden van de vrijheid.' Van der Woude erkent dat de locatie van het bos vast ligt, maar: 'We kunnen overal vrijheidsbomen planten om het bos groter te maken.' 

Doeke Sijens van de Forumbibliotheek heeft nog interessante aanvullingen op een van de geselecteerde verhalen voor de gemeente. 'De universiteit bleef de hele oorlog open. Herman de Burlet, nazi-rector magnificus in de oorlog, heeft meegeholpen aan de identificatie van de slachtoffers van het bloedbad van Katyn in Polen. Hij woonde aan de Ubbo Emmiussingel in de witte villa, is later naar Haren verhuisd. Na de bevrijding is hij naar Amerika is geëmigreerd, waar hij nog een hele tijd heeft gewerkt.' 

Geïnspireerd

Aan het einde van de bijeenkomst is het enthousiasme groot onder de aanwezigen. 'We kwamen hier om te kijken of er een lokaal verhaal was waarmee we ons concert konden aanvullen,' vertellen Roselies Straatman en Suzanne de Vries van studentenkoor Gica. Ze voeren in april en mei Annelies op van James Whitbourn, een muzikale bewerking van het verhaal van Anne Frank 'We zijn blij verrast te horen over Selma van Hasselt. Zij was een joodse Groningse die zich aansloot bij het gereformeerde verzet en omkwam in een contentratiekamp. We gaan proberen haar verhaal te vertellen.' 

Geert Oude Weernink: 'De mensen van Toonkunstkoor Bekker, zeker niet de minsten, hebben al toegezegd dat ze gaan meedoen aan de 'Ode an die Freude' op de Grote Markt. Het is fantastisch om te zien hoe iedereen zich wil inzetten en met ideeën komt.'