Op de bovenverdieping van het cultureel centrum Van Berensteyn in Veendam is een prachtige bibliotheek ingericht en op 26 november strijkt er ook het achtste Vrijheidscafé neer.  

Grootse viering

Veendam pakt groot uit met activiteiten rondom 75 jaar bevrijding. Jos Kraan, directeur van cultureel centrum Van Berensteyn somt een hele lijst op. ' We herdenken en vieren op verschillende momenten. Voor het kunstwerk van Daan Roosegaarde, Levenslicht, zoeken we voor eind januari nog een geschikte locatie. Ook halen we verhalen op, in samenwerking met het Veenkoloniaal Museum: kinderen van 10 tot 12 jaar gaan ouderen interviewen die bij de bevrijding die leeftijd hadden.  

Op 13 april is Veendam bevrijd. Het Winkler Prins organiseert dan een college tour, er komt een fietsroute langs monumenten en herdenkingsstenen en we organiseren lezingen. Op 29 april zal er een voorstelling worden gegeven door onder andere de bekende acteurs Bartho Braat en Jette van der Meij. Alle mensen van 75 jaar in Veendam krijgen een uitnodiging, de overige kaarten zijn te koop voor €19,45.' Kraan somt nog een aantal activiteiten op, zoals een koopavondconcert, het opnieuw gieten van omgesmolten klokken, een cabaretmiddag en een openluchtbioscoop om te besluiten met het Bevrijdingsbal op 5 mei: 'Eerst een diner, daarna een avond met big band en zangeres. Toegang is gratis, mits je in kostuum uit de jaren veertig komt.' 

Verhalen

Aanwezig op de avond zijn onder andere Jacoba Kiewiet, die zich voorstelt als oorlogsslachtoffer, Trijn Sloots, Harry Deuze en Rein de Graaf. Om de beurt vertellen ze hun verhaal. 

Oorlogsslachtoffer

Jacoba Kiewiet was negen jaar toen er op een novemberavond in 1944 een bom viel op haar huis aan de Langeleegte 114. Ze raakte daarbij zwaargewond, net als haar vader. Haar broertje van zes bleef als door een wonder ongedeerd, maar haar moeder overleed ter plekke. Kiewiet: 'Ik lag daar tussen de stenen en het was zo stil. Heel in de verte hoorde ik stemmen. 'Ik ben hier, hoor,' wilde ik roepen.' Niemand uit haar omgeving vertelde haar dat haar moeder was omgekomen, dat ontdekte ze pas weken later.  

Het geitenhok

Trijn Sloots herinnert zich een voorval uit de laatste oorlogswinter. 'Er lag veel sneeuw, ik woonde in Hoogezand en de OT'ers waren aan het werk. De Duitse bewakers lagen ernaast. Wij, kinderen, gooiden sneeuwballen met de OT'ers. Er liep ook een kleine, dikke, Duitse officier. We noemden hem Maxi. En je raadt het al, nadat hij had geroepen dat iedereen moest ophouden met gooien, trof mijn sneeuwbal hem achterin de nek. Hij werd woest en kwam met getrokken revolver achter me aan. Ik heb gerend voor mijn leven. Mijn vader had gezegd: 'Als je wat uithaalt, moet je niet thuiskomen, want dan geven ze mij de kogel.' Dus ik heb gerend en gerend en me uiteindelijk in het hok van de geit van de buren, Grebbie, verstopt. Maxi kwam nog heel dichtbij, maar vond me niet. Voor mijn gevoel heb ik daar een hele poos gezeten voordat hij vertrok en ik het veilig genoeg vond om tevoorschijn te komen.' 

NSB

Harry Deuze werd in 1943 in Veendam geboren. 'Mijn echte bevrijding kwam in 2000. Toen heb ik de dossiers van de Bijzondere Rechtspleging over mijn vader kunnen inzien. Hij was NSB'er, heeft nooit iets verteld. Ik zat daar vreselijk mee. Hij is in 1952 gestorven. Voordat ik naar Den Haag ging, heb ik aan mijn zoon, mijn werkgever en de dominee verteld wat ik ging doen. Ik wist niet wat eruit zo komen! Mijn vrouw ging mee. 

Het was heel confronterend. Ze hadden destijds alles in beslag genomen, dus ik zag daar ook mijn eigen geboortekaartje in en allerlei persoonlijke documenten, rekeningen en zo. Uiteindelijk bleek het oordeel mee te vallen. Mijn vader wilde in 1943 zijn lidmaatschap van de NSB opzeggen, iets wat hem uiteindelijk met heel veel moeite lukte. Vervolgens is hij op een distributiekantoor gaan werken en heeft hij, misschien wel om zijn verkeerde daden goed te maken, bonnen doorgegeven aan het verzet. Hij wilde lid-af worden vanwege de jodenvervolging, dat stuitte hem tegen de borst. Sinds die dag in Den Haag geef ik openheid van zaken, om hem eer aan te doen. Deze avond is de eerste keer dat ik dit voor zo'n publiek vertel.' 

Bevrijding

Rein de Graaf tenslotte vertelde over zijn bevrijding in Veendam: 'Bij mijn opa en oma was een meisje uit Venlo, ze was evacué. Ze was wat ouder, maar ze speelde met mij. Bij de bevrijding zijn we naar De Vrijheid (de strokartonfabriek) gegaan, waar dozen, blikken, suiker en alles weg werd gedragen. Door de Polen, maar ook door Veendammers. Ik heb daar chocola gegeten. Zo veel chocola! Zo veel dat ik er ziek van werd en ik tot op de dag van vandaag geen chocola meer lust.'