Het idee van een fietstocht langs jazzconcerten door het gebied ten noordwesten van de stad Groningen was een ingeving van Suzanne Rohde. Zij zat in Garnwerd in de culturele commissie van de kerk en organiseerde concerten. De klassieke concerten werden goed bezocht, maar de aanloop bij jazzavonden bleef achter. "Op een dag zag ik buiten allemaal mensen fietsen en wandelen. Ik dacht ineens: zouden we dat niet kunnen combineren met die jazzconcerten?" In het Nieuwsblad van het Noorden omschrijft Rohde de doelstelling van het project als 'de bevordering van het fietstoerisme in het Reitdiepdal en het onder de aandacht brengen van het Groninger landschap'. Dat eerste jaar in 1987 bestaat de route uit een tocht langs zo'n vijf kerken. Er zijn nog geen verschillende routes: iedereen fietst in een lange optocht gezamenlijk alle concerten af.

De eerste editie slaat meteen aan en wordt gesteund door andere plaatselijke commissies die kerken beheren en de Stichting Jazz in Groningen. Overal proberen vrijwilligers een handje te helpen bij de organisatie. Artiesten kunnen blijven slapen bij de mensen thuis, er wordt gekookt, buren helpen mee met de opbouw. De grote bereidwilligheid om te helpen, blijkt door de jaren heen ook van pas te komen als er eens iets fout gaat. Zo miste er eens een deel van het drumstel voor een concert in Farmsum. Na rondvraag in de grote tent in Garnwerd werd er al gauw een jongen gevonden die zelf een drumstel thuis had staan, en waarvan het onderdeel snel naar Farmsum kon worden geracet om het concert door te laten gaan. De mensen in de regio willen graag hun steentje bijdragen aan het opmerkelijke festival.

'Hitsig gegil in Groningse gebedshuizen'

Al gauw trekt het festival de aandacht van de media. Begin jaren negentig sturen landelijke dagbladen als de Volkskrant en NRC Handelsblad recensenten richting het Reitdiepdal. En deze zijn enthousiast. Vooral de combinatie van middeleeuwse kerkjes, muziek en wonderlijke ontmoetingen tussen bezoeker en artiest spreekt aan. Volgens de Volkskrant is dit de kracht van het festival: 'voor zulke ontmoetingen zullen de liefhebbers nog jaren komen aanfietsen door de winderige weilanden.'

Het is naar aanleiding van zulke artikelen dat de bezoekersaantallen toenemen. Maar de populariteit zorgt wel voor een verandering in de opzet van de ZomerJazzFietsTour. Vanwege het formaat van de kerkjes is het niet langer mogelijk om alle bezoekers op hetzelfde moment bij hetzelfde concert te hebben. Sinds tien jaar worden er verschillende routes aangeboden om het publiek te spreiden en de locaties te ontlasten. Toch staat het publiek in lange rijen op de kerkhoven te wachten tot er plekjes vrijkomen in de volgepropte godshuisjes.

Verbroedering

Door de steeds grotere opkomst zijn er zelfs niet genoeg middeleeuwse kerkjes meer te vinden in het Groningerland. Schuren en stallen worden leeggeruimd, de koeien gaan de wei in en zo is er weer een locatie gereed. Zelfs de weeïge, zure geur van mest of zitplaatsen gemaakt van gestapelde hooibalen schrikken de bezoekers niet af. Marcel Roelofs – sinds 1993 betrokken bij de organisatie van de tour en verantwoordelijk voor de programmering – noemt dit juist een van de charmes van het festival: "De fietstour zorgt voor verbroedering. Iedereen is gelijk die dag – zowel de artiesten als het publiek vallen uit hun rol door de locaties. Het heeft geen zin om in een scherp pak of met gepoetste schoenen te komen als je door het Groningerland moet fietsen en door de modder moet lopen."

Voor de bezoekers uit de Randstad was het de eerste jaren soms wel even wennen, vertelt Niels Smit Duyzentkunst – zakelijk leider van de ZomerJazzFietsTour: 'Een bezoeker uit de Randstand vroeg bij een optreden in Feerwerd waar hij kon pinnen in het dorp. Toen werd hem verteld dat dit alleen in Winsum kon, maar dat hij gerust 25 gulden kon krijgen en dat hij dat later maar moest overmaken. Die man heeft nog steeds een cultuurschok."

Sfeer

Het zijn niet alleen de bezoekers en de vrijwilligers die houden van het specifieke ZomerJazzFietsTour-gevoel. Juist de sfeer van ongedwongenheid en combinatie van muziek en omgeving zorgen ervoor dat jazzmuzikanten vanuit de hele wereld graag in het Reitdiepdal komen spelen. Het zijn de andere omstandigheden die het voor hen ook een speciale gelegenheid maakt. Ze moeten zich omkleden bij de buren of in de kosterswoning; het publiek zit op hooibalen of in kerkbanken voor hun neus; en vanwege de akoestiek in kerken worden ze gedwongen om zonder elektrische versterking te spelen.

Maximum

Dertig jaar na de eerste editie van de ZomerJazzFietsTour heeft het festival zijn maximale grootte bereikt van 1500 bezoekers. Groter kan het evenement eigenlijk ook niet worden: de middeleeuwse kerkjes worden immers niet groter. Bovendien is 1500 man voor een jazzevenement in deze regio al heel veel. Of zoals de organisatie het zelf zegt: "We zijn het enige evenement in de buurt met internationale uitstraling."