Wad & Water
1970
De ‘kluutcrisis’: over het Dollardkanaal dat er niet kwam
‘Andere tijden, andere zeden’. De strekking van dit gezegde ligt ten grondslag aan een van de grootste mislukte projecten van het naoorlogse Groningen: het nimmer gegraven Dollardkanaal. Plannen hiervoor ontstonden in de jaren zestig, toen druk werd gestudeerd op verbetering van de afwatering van Westerwolde.
Waterstaatkundigen legden hiervoor twee opties op tafel: de verbetering en vergroting van de oude sluis bij Nieuwe Statenzijl, of het graven van een buitendijks kanaal door een nieuw aan te leggen polder bij de Punt van Reide. Deze waterweg zou eventueel ook voor de scheepvaart gebruikt kunnen worden. Dit laatste plan werd in 1970 in uitvoering genomen.
Onderdeel van de werken was de bouw van een nieuw sluizencomplex bij de Punt van Reide, dat het water van het nieuwe kanaal moest afvoeren. In 1974 werd het kunstwerk - kosten 30 miljoen gulden - opgeleverd. Geen druppel water heeft de sluis echter door haar deuren zien vloeien. De aanleg van het Dollardkanaal was inmiddels gestuit op een onneembare hindernis: de kluut. Milieu- en natuurbeschermers, verenigd in de Werkgroep Dollard, hadden deze sympathieke vogel verheven tot boegbeeld in hun strijd tegen aantasting van het kwelderlandschap.
Kabinetscrisis
Met succes: de bezwaren van de Werkgroep vonden weerklank bij het in 1973 aangetreden eerste kabinet Den Uyl. Kamerleden, ministers en staatssecretarissen reisden met regelmaat af naar ‘het Hoge Noorden’ om de situatie zelf in ogenschouw te nemen. Ook de premier ondernam de tocht in ’74: jammer genoeg was er die dag door de dichte mist minder dan vijf meter zicht.
Binnen het kabinet werden over de kwestie heftige discussies gevoerd, en leidde ze zelfs tot een ‘kluutcrisis’ tussen voor- en tegenstanders van het terugschroeven van het plan uit 1966. Minister Boersma herinnerde zich later: ‘En toen was het: nee, dat buitendijkse kanaal kan niet, want dan gaan de kluten naar de kloten. Nou, we hebben er weken over gedaan om daar uit te komen.’
Grond inleveren
Om fauna en flora te sparen werden de plannen omgevormd naar een binnendijks kanaal. Een historisch niet onsignificante omslag: in plaats van aanwinst van landbouwgrond door inpoldering, moesten de boeren nu grond inleveren, een teken van een veranderende tijd. Bij papieren plannen bleef het echter vooralsnog.
Uitstel en afstel
Om met een ander gezegde te eindigen: ‘van uitstel komt afstel’. De kanaalplannen werden in 1981 - inmiddels was het kabinet Van Agt aangetreden - door het provinciaal bestuur opgegeven in ruil voor een versnelde uitvoering van de snelweg A7. Ook werd van rijkswege geld toegezegd voor vernieuwing van de sluis bij Nieuwe Statenzijl. Het complex bij de Punt van Reide werd daarom tenslotte in 1990 - voor 7 miljoen gulden - weer worden afgebroken. De aangelegde Breebaartpolder werd het jaar erop gekocht door Het Groninger Landschap, en teruggegeven aan de natuur door in de zeedijk een pijp aan te leggen om de getijdewerking te herstellen.