Macht & Pracht

1958

Derk Roelfs Mansholt: Herenboer en socialist

De van oorsprong Duitse Derk Roelfs Mansholt (1842-1921) werd boer in Meeden en vanaf 1882 herenboer in Ulrum. Hij was de grootvader van de bekende socialist Sicco Mansholt. Zelf had hij ook socialistische trekjes. Naast landbouwer was Derk Mansholt activist en publicist. 

Toen D.R. Mansholt zich in Eexta vestigde, kwam hij uit Ditzumer Hamrich, een afgelegen dorp in het Duitse Oost-Friesland. Zijn familie woonde en werkte daar al verschillende generaties op een boerderij. Mansholt ging er ook naar school. Daar kwam zijn drang tot organiseren al boven. Op zijn initiatief werd namelijk een turnvereniging opgericht, waar hij zelf actief lid van werd. In 1866 vertrokken de ouders van Mansholt naar Eexta en hij ging met hen mee. Drie jaar later trouwde hij met Aaltje Willems Dijkhuis en samen vertrokken zij naar Meeden. In 1882 kocht het echtpaar de boerderij 'Torum' met 90 hectare grond in de Westpolder bij Vierhuizen.

Een druk leven

Voor het sociale leven van Meeden was Mansholt een aanwinst. Hij was de eerste niet-dominee die voorzitter werd van de plaatselijke 'Maatschappij tot het Nut van het Algemeen'. Verder richtte hij samen met Dr. D. Penon de 'Sociëteit' op: een culturele vereniging voor Meeden en omstreken. Mansholt was ook in de landbouwsector zeer actief. Zo was hij in de jaren tachtig en negentig van de negentiende eeuw betrokken bij de oprichting van landbouwcoöperaties en regionale landbouworganisaties. Verder nam hij het initiatief tot een aantal (internationale) vernieuwingen in de landbouw. Hij zorgde er bijvoorbeeld voor dat rond 1880 acht proefvelden aangelegd werden. In 1897 richtte hij een eigen maandblad op: De Grond, Centraal orgaan voor de agrarische belangen van Nederland. Dit werd helaas niet langer dan twee jaar uitgebracht. 

Mansholt een socialist?

Mansholt kan geen echte socialist genoemd worden, maar zijn ideeën waren zeker van socialistische aard. Hij was een groot voorstander van de invoering van het algemeen kiesrecht en propageerde dit in heel Nederland. Hij was een geïnspireerd aanhanger van Karl Marx en organiseerde propagandatochten voor F. Domela Nieuwenhuis. Ook Multatuli was Mansholt niet onbekend. Ze correspondeerden jarenlang met elkaar en Multatuli heeft tijdens een lezingentournee zelfs een keer bij Mansholt in Meeden gelogeerd. 

Politieke ambities

Vanaf 1873 was Mansholt een aantal jaren gemeenteraadslid van Meeden. Ondanks ambities om de landelijke politiek in te gaan is Mansholt dit niet gelukt. In 1888 en 1891 heeft hij meegedaan aan de Tweede Kamerverkiezingen. Beide keren werd hij verslagen. De eerste keer nipt, de tweede keer ruim door de populaire B.L. Tijdens. Mansholts ideeën over de te volgen koers weken waarschijnlijk te veel af van het gangbare gedachtegoed. Onder de bevolking was hij ook niet altijd even geliefd. Hij werd wantrouwend bekeken omdat de concepten 'herenboer' en 'socialist' niet samengingen. In de laatste twee decennia van zijn leven schreef Mansholt ook een aantal artikelen, vooral over landbouw en economie. Hij overleed op 1 augustus 1921 in de stad Groningen waar hij en zijn vrouw vanaf 1906 woonden.

<p>Torum, de boerderij in de Westpolder waar verschillende generaties van de familie Mansholt woonden. - Foto: demensenvandestrokarton.nl</p>

Torum, de boerderij in de Westpolder waar verschillende generaties van de familie Mansholt woonden. - Foto: demensenvandestrokarton.nl