Tot ver in de 19de eeuw verliep de afwatering van grote delen Groningen en Drenthe op natuurlijke wijze: via het Reitdiep naar de Lauwerszee. Die waterlozing werd steeds moeilijker. Het natuurlijke bergingsvermogen van de grond in grote delen van Groningen was sterk verminderd door verveningen. Niet langer ving het veen een flink deel van het regenwater op als een spons. Hierdoor kwam neerslagwater steeds sneller bij het oppervlaktewater.

Bovendien slibde de buitengeul van de Lauwerszee, die de verbinding vormde tussen Reitdiep en Waddenzee dicht; een probleem dat al heel lang speelde. Dit bemoeilijkte de natuurlijke lozing van overtollig water richting zee.

In geval van hoog water, bijvoorbeeld door aanhoudende westenwind, stagneerde die waterafvoer. Dat leidde ertoe dat vooral bij veel regenval grote gebieden in het binnenland onder water liepen.

Sluis bij Zoutkamp

Omdat de bewoners van die gebieden graag droge voeten wilden houden en de boeren geen natte akkers en weiden wilden, zocht men in de tweede helft van de 19de eeuw naar oplossingen. Dat leidde tot de afsluiting van het Reitdiep tussen Nittershoek en Zoutkamp, in 1877. Bij dit laatstgenoemde dorp kwam in de dijk een zeesluis. Deze maatregelen waren ook bedoeld om het Reitdiep bevaarbaar te houden.

In datzelfde jaar kwam het Eemskanaal gereed. Voortaan kon een groot deel van Groningen via dat kanaal het oppervlaktewater kwijt, dat in zee werd geloosd bij Delfzijl. De afhankelijkheid van de natuurlijke afwatering van het noordwestelijke gedeelte van de provincie en de kop van Drenthe, via het Reitdiep, bleef echter problematisch.

In 1916 kreeg Nederland te maken met een flinke watersnoodramp in het Zuiderzeegebied. Groningen bleef daarbij gespaard, maar eens te meer bleek het belang van een goede waterlossing.

Electra

Vanwege de waterlozingsproblematiek kwamen het Rijk in de provincie Groningen in 1918 overeen om met een flinke rijkssubsidie een groot gemaal te bouwen. De aandrijving van de motorpompen van het gemaal zou elektrisch zijn: een nieuwigheid. Dit besluit was genomen omdat de provincie voor de nieuw te bouwen elektriciteitscentrale bij de stad Groningen een grootgebruiker nodig had, die veel stroom af kon nemen.

Het gemaal werd gebouwd op een landtong die oorspronkelijk de scheiding vormde tussen de Kommerzijlsterriet en het Reitdiep, vlakbij Lammerburen. Het in rode baksteen opgetrokken gebouw heeft aan de lange zijden vijf boogvormige ramen. Het wordt gedekt door een zadeldak met pannen dat rust op stalen spanten.

In 1920 werd het gemaal in gebruik genomen. De plannen hadden flinke vertraging opgelopen door de Eerste Wereldoorlog. Voor het beheer van het gemaal en het afwateringsgebied was al in 1913 een boezemwaterschap opgericht. In waterschapstaal is de boezem een gebied dat via eenzelfde afvoer water loost. Dit waterschap kreeg de naam Electra, een verwijzing met een knipoog naar de aandrijving. De Waterwolf was uniek voor die tijd: het eerste elektrische gemaal ter wereld en bovendien het grootste van Europa.

Groot

Het gemaal loosde het water via drie horizontale schroefpompen die elk 1000 kubieke meter water per minuut konden verwerken. Dat komt neer een inhoud van meer dan een 25meter-zwembad per pomp per uur, of op 100.000 doorsnee emmers. In 1928 kwam er nog een vierde pomp bij.

Onder de pompen zitten grote kokers waardoor het water wordt geloosd. Deze kokers kunnen met houten deuren worden afgesloten. Om een idee te krijgen van de grootte: de doorsnee is zo reusachtig dat een mens er gemakkelijk rechtop in kan staan.

In 1997 – het waterschap Electra was inmiddels opgegaan in het Waterschap Noorderzijlvest – werden in de nog vrije vijfde lozingskoker twee verticale schroefpompen geplaatst. Dat gebeurde in verband met de extra wateroverlast, die ontstond door de bodemdaling vanwege de aardgaswinning.

'Waterwolf'

Het gemaal zelf kreeg de naam Waterwolf. Deze naam is een traditionele animalisering (‘verpersoonlijking’ in dierlijke vorm) van de zee en grote meren als landvreter. Ook deze benaming is met een knipoog: hij is treffend voor de grote hoeveelheid water die het gemaal in korte tijd kan verwerken. Het vreet als het ware het water uit de binnenlanden en spuwt het even verderop weer uit. In plaats van een landvreter is deze Waterwolf een watervreter die juist landverlies door overstromingen moet tegengaan.

Het gemaal is nu een rijksmonument, maar het werkt nog steeds. Met alle pompen kan het 4500 kubieke meter water per minuut verwerken, oftewel: het kan een tot de zolder volgelopen huiskamer in een seconde leegpompen. Sinds 1975 worden de pompen door dieselmotoren aangedreven. De ‘Waterwolf’ vervult nog altijd een sleutelrol bij de afwatering richting Waddenzee.