Pioniersgeest

Groningen, voor een groot deel zelfgemaakt

Veen. Zand. Klei. Dat zijn de drie basis-ingrediënten van Groningen. Daarmee moesten onze voorouders het doen. Maak er maar wat van. Succes ermee.
Nou, ze hebben hun best gedaan en niet zonder resultaat. De zompige kwelders van de Waddenzee en het grootste moeras van West-Europa hebben ze bedwongen en naar hun hand gezet. Het land dat toen ontstond hebben ze volop benut. Wuivende graanvelden zo ver als je kunt kijken. Schuren zo groot als kathedralen. Een kanalennetwerk, zo wijd vertakt als nog nergens in de wereld was aangelegd. Geen wonder dat juist daar de allereerste landbouwindustrieel zijn imperium begon met maar liefst 24 fabrieken.

Klei
Je kunt veel van ons Groningers zeggen, maar niet dat we lui zijn. We zijn gehecht aan ons land en doen er alles voor om de omstandigheden naar onze hand te zetten. Dat doen we al vrij lang. Rond de jaartelling was er een Romeinse schrijver die een kijkje kwam nemen in onze streken. Triviant-vraagje: hoe heette die? Plinius de Oude. Hij had medelijden met de mensen die hier woonden en die moesten leven op de grens van water en land. Altijd koud. Altijd nat. Ach, eigenlijk niet zo verwonderlijk, als je zelf uit het land van de wijn en de olijfgaarden komt. Maar goed, die kustbewoners speelden het wel klaar om die kwelders in de loop van de tijd om te toveren in de vruchtbaarste landbouwgrond die er bestaat.
Hoe zoiets in zijn werk gaat? Wat denk je? Stapje voor stapje. Steeds werd de kustlijn weer iets vooruit geschoven. De beloning? Vette klei, als bron van welvaart.

Van turf tot karton
Nog een staaltje van nijver pionieren; in het oosten van Groningen lag het grootste veengebied van West-Europa. Dat Bourtanger Moeras werd eerst helemaal afgegraven voor de turf. Turf was eeuwenlang de warmtebron van Nederland. Zeg maar, wat olie en gas nu zijn. Het onderliggende land werd vervolgens bewerkt en leverde duizenden hectares aan vruchtbare akkerbouwgrond op. Eén hectare is stuk grond van honderd bij honderd meter. Kun je nagaan wat een enorme lap dat was.

Al die landbouwkundige ontwikkelingen leverden ook allerlei uitvindingen op. Inentingen tegen veepest bijvoorbeeld. Maar ook de Eigenheimer, de wereldberoemde aardappel. 100% Gronings fabricaat. Dat mag best eens gezegd worden.

Door die landbouw kreeg je natuurlijk ook aanverwante industrie. Het aardappelzetmeelconcern van W.A. Scholten (dat was die allereerste landbouwindustrieel) met fabrieken van Foxhol tot diep in Rusland. En die graanvelden leverde natuurlijk een hoop stro op en daar kon je weer mooi karton van maken. Leuk weetje: alle treinkaartjes tot in de verste uithoeken van het Britse koninkrijk zouden gemaakt zijn van karton uit Pekela.

Toekomst
Trouwens, die pioniersgeest vind je tot op de dag van vandaag. Nu, terwijl je dit leest, is Groningen de ideale proeftuin voor de energietransitie, voor groene chemie en voor digitalisering. Dat kan hier allemaal vanwege de Groningse mentaliteit en onze manier van samenwerken. Kansrijke innovaties, ze komen hier vandaan. Ze bepalen niet alleen de toekomst van Groningen, maar ook die van Nederland en de rest van de wereld.