Pioniersgeest

1843 tot 1916

Jan Poppes Hommes en zijn socialistische 'broeinest'

Zelfs zijn bloedeigen dochter vond Jan Poppes Hommes (1843-1916) ‘een vreemde man.’ Tot zijn vriendenkring behoorden Domela Nieuwenhuis en Frederik van Eeden. Hommes begon zijn loopbaan op veertienjarige leeftijd als koopman, en werd later smidsknecht, dijken- en wegenbouwer. Bij hem gold: gelijk loon voor gelijk werk, hetgeen nogal radicaal was in zijn tijd. 

Hommes kwam op voor de arbeider en tastte als het moest ook in de buidel. Als iemand bij hem kwam met een verdronken schaap, dan zei hij terwijl hij een som overhandigde: ”koop maar een nieuwe”. Als wegenbouwer deed hij goede zaken, maar ging door stormschade failliet.

Gejoel en geklap

Daarna vestigde Hommes zich als kastelein annex zaalverhuurder in Finsterwolde. Hij handelde ook in bouwmaterialen. Uit straatklinkers bouwde hij een voor die tijd luxueus hotel en noemde het ‘Hommes’. Het zou al gauw een trefpunt worden van socialisten en anarchisten; Domela Nieuwenhuis was er geregeld als spreker te gast. Ook de bekende herenboer Boelo Luitjen Tijdens heeft er de verzamelde socialisten toegesproken, toen hij teleurgesteld was in de politiek en vanwege recessie. Er moet luid geestdriftig gejoel en geklap hebben geklonken toen de herenboer de zijde van Domela Nieuwenhuis leek te kiezen, die ‘oorlog aan de paleizen’ predikte. Later werd Tijdens overigens gewoon weer als verrader gezien. 

Ook de grootvader van Sicco Mansholt, de herenboer Derk Roelfs Mansholt heeft waarschijnlijk op Hommes’ spreekgestoelte gestaan: nog een rijke boer met socialistische sympathieën. Het gros van de rijke boeren zag het hotel van Hommes echter als ‘het broeinest’. In hun ogen was Jan Poppes gevaarlijk; hij kwam op voor de arbeider. Zo verdedigde Hommes’ het ‘neem- en eetrecht’, door derden verkeerd uitgelegd als stelen. Ook pleitte hij voor een andere verdeelsleutel van het graan, omdat arbeiders in Finsterwolde en Beerta soms Vanwege gebrek de lepelziekte opliepen, terwijl bij de boeren verderop de graanschuren uitpuilden.

'Gelijk het schaap'

Hommes was vegetariër, hij liet een schutting bouwen om naakt te zonnen in de tuin, ‘Doet gelijk het schaap’ was het motto, en in de door hem uitgegeven Vegetarische Bode waarschuwde hij voor overmatig gebruik van keukenzout. Een ‘vreemde man’, inderdaad. Hommes overleed aan bronchitis in Groningen op 73-jarige leeftijd, als een rijk man.