Grensland

1945

Na de bevrijding: Opiumzee in het feestgedruis

Mei 1945. De Tweede Wereldoorlog is voorbij, het normale leven komt weer op gang. Scholen die tijdens de bezetting waren gevorderd, kunnen weer in gebruik genomen worden, al zal niet elke scholier daarop zitten te wachten. In winkels groeien het assortiment en de voorraden langzaam weer aan en over alles wat men onderneemt, al is het een wandelingetje langs de ruïnes aan de Grote Markt, ligt die heerlijke glans van vrijheid.

Na de bevrijding: Opiumzee in het feestgedruis

Omroepster Syb Arends verzorgt onder weinig riante omstandigheden een uitzending van de OPMC, 1945. – Foto: RTV Noord

In die vrijheid maken de dan 20-jarige Jan Posthumus en de 25-jarige Gijs Stappershoef plannen om een radiozender te beginnen. Radio Herrijzend Nederland, dat al sinds de bevrijding van zuidelijk Nederland in 1944 uitzendt, is in Groningen nauwelijks te ontvangen. Stappershoef heeft tijdens de oorlog voor Het Vrije Volk gewerkt, heeft wat journalistieke ervaring en twee boeken over radio. De binnenstad ligt in puin, kranten verschijnen niet, maar iedereen heeft behoefte aan informatie. Met flink wat bluf regelen Stappershoef en Posthumus toestemming van het Militair Gezag om een zender te beginnen. Als verslaggever benaderen ze Piet Buwalda, ook een vriend. De Omroep van het Provinciaal Militair Commissariaat gaat op 15 mei 1945 van start.

De radiomakers krijgen een kamer in de rechtervleugel van het Prinsenhof aan het Martinikerkhof. Dat gebouw verkeert in deplorabele staat, maar de ramen worden dichtgetimmerd met bordkarton, de microfoon en de versterker van een NSB-propagandist worden in bezit genomen en de ruimte wordt verder ingericht met een kacheltje en een telefoon. Gebrek aan ervaring en technische kennis wordt goedgemaakt met enthousiasme en improvisatie. Buwalda: “De eerste keer dat ik het nieuws las, ging de telefoon, die hadden we vergeten af te sluiten. Ik kon niets anders doen dan de hoorn naast de haak leggen, ook al was dat duidelijk hoorbaar.”

Dansen

Radio OPMC mag dan onder primitieve omstandigheden gemaakt worden, de energie spat ervan af en de Groningers zijn dolgelukkig met het radiostation. Een oproep onder de bevolking levert een paar honderd grammofoonplaten op die de OPMC mag lenen, waarna de Groningers de bevrijding ook met muziek kunnen vieren. Stappershoef: “Als ik naar huis ging, vanaf het Martinikerkhof, kon ik wel op drie plaatsen dansen. Niet te geloven zo leuk, het hield niet op. De mensen hadden jaren op de bevrijding zitten wachten, waren knetter. Het was feest, ongecoördineerd feest.”

De naam van het radiostation wordt al snel verbasterd tot Opiumzee, wat misschien wel past bij het feestgedruis waarin de stad zich bevindt. Opiumzee brengt (schaars) nieuws, maar ook informatie, cultuur en muziek. Bijna alles wordt rechtstreeks uitgezonden, vaak ook op locatie via telefoonverbindingen. Om draagvlak bij de bevolking te creëren gaan de radiomakers ook de straat op om voorbijgangers te vragen of ze de volgende plaat willen aankondigen. De nieuwste hits klinken in de stad: de Andrew Sisters, Glenn Millers 'Moonlight Serenade' en niet te vergeten Albert de Booijs 'Trees heeft een Canadees'.

Opiumzee besteedt veel aandacht aan de terugkeer naar het normale leven. De radiomakers schenken in berichten en reportages aandacht aan het herstel van bruggen en boerderijen en laten burgers aan het woord in de serie 'Een half jaar later': kruideniers, trambestuurders, huisvrouwen en fabrieksdirecteuren mogen voor de microfoon vertellen hoe ze de draad weer oppakken nu de oorlog voorbij is.

Eerste

Opiumzee is in die tijd de eerste regionale radiozender. Radio Herrijzend Nederland, gebaseerd in Eindhoven, krijgt na de bevrijding de taak om overal in Nederland regionale omroepen in te richten.
De overheid keurt in november 1945 de Regionale Omroep Zuid goed, die de annalen zal ingaan als eerste officiële regionale omroep. Maar wanneer premier Schermerhorn een maand later vanuit Hilversum het overkoepelende Bureau Regionale Omroep opricht, krijgt hij van Opiumzee een telegram: 'Het kind begroet de geboorte van zijn vader.'

Professionalisering

Op 19 januari 1946 verandert de OPMC in de officiële en door de overheid erkende RON, Regionale Omroep Noord. Er komt betere apparatuur en de studio wordt opgeknapt. Sommige enthousiastelingen van het eerste uur pakken de studie weer op of vinden betaald werk en verlaten het pand aan het Martinikerkhof. Een enkeling, zoals Gijs Stappershoef, groeit uit tot televisiepionier. Maar het fundament is gelegd: de RON zal doorgroeien naar RONO en van daaruit naar Radio Noord.

En dat alles begon in die vrolijke meimaand in 1945.