Groningen Stad

1877

Stereoscopie ontsluiert dagelijks leven 19e eeuw

Pas in 1877 kreeg Friedrich von Kolkow officieel het Nederlands staatburgerschap toegewezen van Koning Willem III. Maar een belangrijk deel van zijn werk in Groningen had hij toen al gemaakt. De wetenschap en fototechniek fascineerden hem mateloos en de stad Groningen diende veelal als zijn decor. Vaak gebruikte hij daarvoor een bijzondere fototechniek; de stereoscopie. Met deze techniek werden twee foto’s gemaakt vanuit twee nét verschillende hoeken. Wanneer de twee foto’s naast elkaar in een speciale kijker bekeken werden, ontstond een driedimensionaal beeld.

Stereoscopie ontsluiert dagelijks leven 19e eeuw

Stereofoto van de noordzijde van de Grote Markt, 1898. Fotograaf onbekend. – Collectie Groninger Archieven

De stereofoto’s werden razend populair en het werk van Von Kolkow vond veel navolging. Met behulp van de kijker kwam het straatbeeld tot leven en konden mensen, voorwerpen en gebouwen haarscherp bekeken worden. Bijvoorbeeld op een foto van de Grote Markt uit 1898. De personen op de foto zijn toevallig gekiekt, maar hun kleding spreekt boekdelen. De jurkjes met schort van de meisjes en de petten van de jongens maken 1898 bijna aanraakbaar. Ook het paard dat nog net in beeld staat, geeft het idee dat het staat te wachten op zijn volgende ritje voor de paardentram. Zo kon eindeloos gefantaseerd en gediscussieerd worden.

Verschillend allooi

Details van het negentiende-eeuwse leven werden zichtbaar. Bijvoorbeeld over de vraag of dat ene jongetje al een tijd lang zijn schoenen niet gepoetst heeft. Of over die juffrouw op een andere foto met een baby op de arm. Over de rieten mandjes die enkele chique geklede vrouwen bij zich dragen en de vraag waar ze voor dienden. De verschillende hoeden, petten, kleding en tasjes laten op leuke wijze zien dat de kermis bezoekers van verschillend allooi op de been bracht. De kleding roept sowieso veel bewondering en vragen op: hoe anders ging men toen gekleed dan tegenwoordig.

Lijfje, rok en tuniek

Met name de vrouwenkleding is bijna niet te vergelijken met hedendaagse kleding. Maar aan het einde van de negentiende eeuw veranderde het modebeeld constant en in rap tempo. Tot ongeveer 1890 droegen vrouwen vaak een jurk bestaande uit drie delen; een lijfje, een rok en een tuniek. Daarna werd overgegaan op eenvoudiger kleding van een blouse en een rok. Ook werden nieuwe verfstoffen op chemische basis uitgevonden, waardoor fellere kleuren mogelijk waren. De kleding werd meestal gemaakt van zijde, wol of katoen. De kapsels van vrouwen bestonden vaak uit veel vlechten en krullen en soms los haar op de rug. Soms werd dit haar ook bijeengehouden door een netje. Op straat werden hoedjes met bloemen en strikken gedragen die met een kleurig lint onder de kin vastgemaakt konden worden.

Verdwenen Groninger dracht

Groningen ging met haar tijd mee en de typische Groninger klederdracht is op de stereofoto’s nauwelijks meer terug te vinden. Tegen de tijd dat Von Kolkow het straatbeeld van Groningen begon vast te leggen, was de Groninger klederdracht al in onbruik geraakt. De machinale productie van stoffen en de opkomst van de naaimachine zorgden voor de snelle opkomst van in ateliers gemaakte confectiekleding. Daarnaast kregen veel vrouwen met de opkomst van heuse modebladen toegang tot de laatste trends. De trends uit Parijs werden vooral door de jonge generaties stevig omarmd. Zo kwam het voor dat een moeder nog oorijzers en een floddermuts droeg, terwijl haar dochter het haar modieus opgestoken had naar de laatste mode in Parijs.

Groningen in 3D

Zowel de kleding van de vrouwen als de vervoersmiddelen, verdwenen panden, turfschepen en vele andere kenmerken van onze Groninger geschiedenis zijn nu te bewonderen in het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Voor de tentoonstelling Groningen in 3D in het Noordelijk Scheepvaartmuseum (zomer 2018) kunnen met 3D-bril zestig stereofoto’s bekeken worden waarmee het verleden verbluffend dichtbij komt. In mozaïek-vorm hangen de verschillende beelden in drie ruimtes door het museum en geven ze een prachtig beeld van de Stad in vroegere tijden. Hoewel het een compleet beeld is, maakt het nieuwsgierig naar meer en roepen de foto's talloze vragen op. Het werk van onder andere Friedrich von Kolkow spreekt zo nog steeds tot de verbeelding.

Groningen in 3D is van 23 juni tot en met 21 oktober 2018 te zien in het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Bij de tentoonstelling hoort ook een website met achtergrondinformatie: www.Groningenin3D.nl