Landbouw en industrie: Tussen ploeg en fabriek
Het waren verlichte boeren als Geert Reinders en Marten Aedsges Teenstra die vernieuwingen in de landbouw doorvoerden en onderwezen, waarvan een latere generatie volop profiteerde. Groningen werd in de 19e eeuw de graanschuur van Nederland en de herenboeren voeren er wel bij. Ze konden statige woonhuizen voor hun boerenschuren bouwen en het interieur ervan verraadde dezelfde levensstijl als die van de gegoede burgerij in de stad.
De 19e eeuw was ook de eeuw van de industrialisatie. Na de uitvinding van de stoommachine lukte het steeds meer productieprocessen te mechaniseren. In Groningen vonden landbouw en industrie elkaar. Dat was deels, maar niet alleen, de verdienste van de Gelderse ondernemer W.A. Scholten. Die opende in 1841 zijn eerste aardappelmeelfabriek in Foxhol en er zouden nog velen volgen.
Aardappelmeel, suiker en strokarton werden, naast zuivel, hoofdelementen van een bloeiende argrarische industrie in Groningen. Maar ook andere ondernemers(families) vonden hun plek, zoals Strating (bakstenen), Fongers (rijwielen) en Nanninga (hout). Opmerkelijk is, dat daarnaast veel boeren zich verenigden in coöperaties om hun eigen producten industrieel te kunnen verwerken.
De bloei van industrie en landbouw hadden aanvankelijk maar weinig positieve gevolgen voor de arbeiders. Toe in 1879 de Nederlandse markt overspoeld werd met goedkoop Amerikaans graan, verloren veel landarbeiders hun baan. Ze trokken naar de stad, naar het westen van het land en sommigen emigreerden naar Amerika.
Erbarmelijke omstandigheden
Op veel plaatsen leefden de arbeiders in slechte omstandigheden. In Westerwolde legden de arts Pieter Bloemers Middendorp en fotograaf Tonnis Post erbarmelijke woonomstandigheden van land- en veearbeiders vast. De arbeiders organiseerden zich in vakbonden en partijen. In Oost-Groningen was deze beweging het radicaalst. Een deel van de socialisten wilde door stakingen en revolutie de macht grijpen, maar een ander deel koos voor de geleidelijke weg. Na de invoering van het algemeen kiesrecht in 1919 lukte het hen om in veel gemeenteraden zetels te veroveren.
Televisieprogramma
RTV Noord zond in 2008 de serie Het Verleden van Groningen uit op televisie. Aflevering 6 van deze achtdelige serie gaat over de landbouw en de industrie in Groningen en de posities van zowel de herenboeren als de arbeiders.
![Verleden van Groningen (6/8) [19-11-2008] - RTV Noord](http://img.youtube.com/vi/F5UT4G60YZ4/maxresdefault.jpg)